Źródło azotu, fosforu i potasu dla marchwi. Objawy niedoboru mikroskładników

Nawożenie marchwi charakteryzuje się pewną specyfiką wynikającą miedzy innymi z budowy systemu korzeniowego. Jest to roślina o silnym systemie korzeniowym typu palowego sięgającym do głębokości 1,5 m. Główna masa korzeni rozwija się w warstwie gleby do 60-70 cm. W związku z tym nie ma zbyt wysokich wymagań wodnych i nawozowych, ponieważ głęboka penetracja gleby przez system korzeniowy powoduje, że rośliny efektywnie pozyskują składniki pokarmowe i wodę. Wielu z Państwa na pewno zaobserwowała, że marchew dobrze rośnie na glebach średnich, gliniasto-piaszczystych i piaszczysto-gliniastych oraz torfowych. Na glebach zbyt ciężkich korzenie mogą ulegać deformacji. Uprawę na zbiór wczesny powinno prowadzić się na ciepłych glebach szybciej nagrzewających się wiosną. Gleby torfowe są bardzo dobre pod uprawę odmian późnych i do przechowywania.

Szorstka skórka po wapnowaniu

Odczyn gleby dla marchwi powinien być obojętny lub lekko kwaśny w zakresie pH 6,5-7,5 dostosowany do kategorii agronomicznej. Dla gleb torfowych pH może być niższe 5,5-6,0. Na takich glebach uprawiamy marchew na zbiór późny, ponieważ są one zimne i z tego powodu nie nadają się dla odmian wczesnych. Jeżeli zachodzi konieczność wapnowania, to należy zrobić wcześniej pod przedplon ponieważ marchew źle reaguje na bezpośrednie wapnowanie przed uprawą. Konsekwencją bezpośredniego wapnowania jest pogorszenie smaku miąższu oraz skórka korzeni staje się szorstka. W przypadku marchwi istotny jest nie tylko odczyn gleby, ale także jej zasobność w wapń. Zawartość tego składnika w glebie powinna wynosić przynajmniej 1000-1500 mg Ca/dm³. Na podstawie badań stwierdzono, że przy pH gleby powyżej pH 6,5 i zawartości wapnia powyżej 1500 Ca/dm³ pobieranie i akumulacja metali ciężkich, zwłaszcza kadmu było wyraźnie ograniczone. Mniejsza była również tendencja do gromadzenia azotanów, a korzenie spichrzowe były bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne dzięki czemu lepiej się przechowywały. Kolejną ważną rekomendacją w uprawie tego gatunku w odróżnieniu od innych warzyw jest unikanie siewu na stanowiskach świeżo nawożonych obornikiem. Marchew uprawiana na glebach bezpośrednio nawożonych obornikiem ulega większemu porażeniu przez połyśnicę marchwiankę, a korzenie mogą się deformować. Z tego powodu zaleca się uprawiać marchew w drugim, a nawet w trzecim roku po oborniku.

Termin uprawy marchwi a nawożenie

Zalecana zawartość składników dla marchwi jest uzależniona przede wszystkim od przeznaczenia korzeni i typu gleby (tabela 1). W uprawie marchwi na zbiór wczesny i na lżejszych glebach za optymalne należy przyjmować niższe wartości liczb granicznych, a w uprawie na zbiór późny, na glebach ciężkich i intensywnych plantacjach z nawadnianiem wyższe zawartości. 

Tabela 1. Standardowe zawartości makroelementów dla marchwi [mg/dm³] z uwzględnieniem terminu uprawy

Jeżeli nie wykonano analizy, co niestety jest często spotykane, to przeciętne dawki NPK na glebach o średniej zasobności wynoszą w kg czystego składnika na hektar: 80-125 N, 80-120 P₂O₅ i 150-250 K₂O. Wyższe dawki można stosować na glebach cięższych i plantacjach przeznaczonych na zbiór późny.

Marchew jest bardzo wrażliwa na zasolenie

W uprawie marchwi bardzo ważny jest termin nawożenia mineralnego, zwłaszcza jeżeli zasobność gleby jest niska i zachodzi potrzeba zastosowania relatywnie dużych ilości nawozów mineralnych. Wynika to z faktu, że marchew jest bardzo wrażliwa na zasolenie w początkowym okresie uprawy. Nadmierna koncentracja soli (nawozów) może powodować utrudnienie kiełkowania lub wręcz zamieranie siewek, zwłaszcza w okresie niedoboru wilgoci.

Na gleby o bardzo niskiej zasobności w fosfor i potas, gdzie dawki wynikające z analizy są bardzo wysokie, nawozy powinno stosować jesienią lub część jesienią a część wiosną. Nawozy należy mieszać głęboko z całą warstwą orną co zapewnia równomierne rozmieszczenie składników, najlepiej pod orkę. Jest to szczególnie ważne w przepadku fosforu, który jest mało mobilny w glebie. W przypadku nawozów potasowych ich jesienny wysiew pozwoli na wymycie chlorków przez zimę i wczesną wiosną poza zasięg systemu korzeniowego marchwi. Marchew nie jest wprawdzie wrażliwy na formę nawozu potasowego, ale wyższa zazwyczaj cena siarczanu potasu powoduje, że standardowo jako źródło potasu używa się soli potasowej. Na glebach bardzo lekkich nawozy potasowe ze względu na ryzyko wymycia potasu powinno się wysiewać bardzo wczesną wiosną. Jako źródło fosforu można polecić superfosfat wzbogacony (40% P₂O₅) jeżeli to możliwe z dodatkiem boru na którego niedobór marchew jest wrażliwa. Jeżeli odczyn gleby jest niższy od optymalnego to należy stosować superfosfat granulowany – pojedynczy lub wzbogacony. Dobrym rozwiązaniem może być użycie fosforanu amonu (18% N i 46% P₂O₅) stosowanego wczesną wiosną. Ten nawóz powinien być używany na glebach o uregulowanym odczynie, ponieważ zawarty w nim azot jest w formie amonowej i powoduje obniżenie pH. Z drugiej strony ta forma azotu ogranicza gromadzenie azotanów w korzeniach marchwi i z tego powodu można go polecić do uprawy na zbiór pęczkowy. Dawki azotu dla marchwi są uzależnione z jednej strony od aktualnej zawartości tego składnika w glebie a z drugiej od typu produkcji. W uprawie na zbiór pęczkowy i na przetwory dla dzieci dawka azotu powinna wynosić zazwyczaj 60-80 kg N/ha i stosuje się ją najczęściej jednorazowo przed wysiewem nasion. W przypadku produkcja dla przetwórstwa na soki, susz lub mrożonki jest to zazwyczaj 80-120 kg N/ha. W miarę wydłużania okresu uprawy i jej intensywności zwiększa się dawkowanie azotu do poziomu 120-160 kg N/ha, zwłaszcza w sytuacji gdy plantacja jest nawadniana. Wtedy nawożenie azotem dzielimy na 2 lub 3 dawki pojedynczo stosując około połowę lub 1/3 przed siewem a resztę pogłównie. Pierwsze nawożenie pogłówne wykonujemy około 5-6 tygodni od wschodów podczas intensywnego wzrostu naci. Należy pamiętać, aby ostatni wysiew nawozów azotowych nie był wykonywany później niż po połowie lipca, ponieważ pogarsza to przydatność marchwi do długotrwałego przechowywania oraz zwiększa zawartość azotanów w korzeniach.

Azot w produkcji marchwi

Jako źródło azotu do nawożenia przedsiewnego można polecić saletrę amonową (34% N) lub saletrzak (26-28% N). Obydwa nawozy zawierają azot w formie amonowej i azotanowej w równych częściach. Saletrzak wymaga wymieszania z glebą i z tego powodu nie jest polecany do nawożenia pogłównego. Nawóz ten nie zakwasza gleby i jest produkowany w kilku wersjach np. z dodatkiem boru. Z tego powodu jeżeli pH gleby jest niższe od optimum będzie on lepszym rozwiązaniem niż saletra amonowa powodująca większe obniżenie pH. Z kolei saletra amonowa doskonale nadaję się do nawożenia pogłównego, ponieważ szybko się rozpuszcza. Źródłem azotu do zastosowania przedsiewnego może być również siarczan amonu (20% N), który jest jednym z najtańszych nawozów azotowych. Należy jednak pamiętać, że jest to również najbardziej zakwaszający nawóz azotowy powodujący dodatkowo silne zasolenie, na które marchew jest wrażliwa. Z tego powodu ten nawóz powinien być stosowany tylko na glebach o wysokim pH oraz z większym wyprzedzeniem niż saletra amonowa oraz z głębokim mieszaniem z glebą.

Potas w produkcji marchwi

Marchew ma wysokie wymagania pokarmowe w stosunku do potasu. Nawożenie tym składnikiem pod koniec okresu wegetacji marchwi będzie sprzyjało gromadzeniu cukrów i lepszemu wybarwieniu korzeni spichrzowych. Podstawowe nawożenie potasem wykonujemy przedwegetacyjnie. Potas bezpośrednio wpływa na gospodarkę wodną oraz zwiększa odporność roślin na chłody. Poprawa stanu naci ma kapitalne znaczenie dla zbioru mechanicznego marchwi. Jako źródło potasu można zastosować siarczan potasu w stężeniu 0,5-1,0%.

Marchew ma wysokie wymagania w stosunku do niektórych mikroskładników i jest bardzo wrażliwa na braki boru, miedzi i cynku. Deficyt miedzi najczęściej ujawnia się na glebach torfowych, które silnie sorbują ten składnik. Dotyczy to przede wszystkim gleb świeżo wziętych pod uprawę i po obfitym wapnowaniu. Braki boru i cynku mogą wystąpić w warunkach zbyt wysokiego pH > 7,5 i na glebach naturalnie zasadowych i świeżo wapnowanych oraz podczas niedostatku wody w glebie. Niedobory mikroelementów występują częściej na glebach lekkich o słabo rozbudowanym kompleksie sorpcyjnym. Najlepszym rozwiązaniem zapobiegającym ich występowaniu jest użycie nawozów wieloskładnikowych, tzw. kompletnych zawierających makro i mikroskładniki. Zapobiegawczo można dokarmiać rośliny mikroskładnikami dolistnie.

Objawy niedoboru boru u marchwi

Podobnie jak w przypadku cynku nieprawidłowe zaopatrzenie roślin w bor spotyka się na glebach alkalicznych (pH>7,2). Charakterystycznymi objawami jego niedoboru jest zamieranie wierzchołków wzrostu oraz ciemne plamy pojawiające się na korzeniach po umyciu. Ostatni z wymienionych objawów można stwierdzić dopiero po zbiorze, a może on być dużym mankamentem przy sprzedaży, ponieważ bardzo negatywnie wpływa na wygląd. Dlatego bardzo ważne jest badanie gleby pod kątem zasobności w makro- i mikroskładniki przed założeniem uprawy. Jako źródło boru można zastosować np. Boraks w stężeniu 0,5% lub specjalistyczne nawozy do stosowania dolistnego z tym składnikiem np.: YaraVita Bortrac, Wuxal, Folibor, Solubor, ASX Boramina, itp. Zabiegi można wykonywać w zależności od potrzeb, co 10-14 dni, a ostatni oprysk w terminie 3-4 tygodni przed zbiorem.

Objawy niedoboru miedzi u marchwi

Problemy z miedzią występują głównie na glebach torfowych. Objawami niedoboru są odbarwianie naci, zawijanie a w końcowej fazie zasychanie brzegów liści. Wzrost roślin ulega zahamowaniu, plon się obniża, a korzenie zdecydowanie gorzej się wybarwiają i gromadzą mniej cukrów. Jako źródło miedzi można zastosować siarczan miedzi (CuSO₄) w stężeniu 0,3-0,5% lub inny nawóz zawierający Cu.

Deficyt cynku w praktyce spotykany jest rzadko. Występuje na glebach o zbyt wysokim pH, przesuszonych oraz podczas okresu chłodów. Marchew cierpiąca na niedobór cynku słabo rośnie, a nać przybiera barwę koloru szarozielonego. Źródłem cynku może być sól siarczanowa tego pierwiastka (ZnSO₄) w stężeniu 0,2-0,3% lub któryś z ogólnie dostępnych nawozów zawierających Zn np.: YaraVita Cynk, Mikrosol Zn, Mikrochelat Zn.